Chọn cổ phiếu theo CANSLIM (phần 1)

Các chiến lược về chứng khoán
Áp dụng chiến lược tăng trưởng để mua chứng khoán

Hàng năm có tới hàng triệu nhà đầu tư ra sức phô diễn kỹ năng của mình trên thị trường với mong muốn chọn ra được người chiến thắng - đó là công ty tốt nhất có thể vượt trên cả mong đợi của nhà đầu tư. Trong khi mức tăng trưởng quá khứ của thị trường chứng khoán chỉ dao động quanh mức 10% (nhớ lại cách đây 40 năm hoặc hơn thế), thì giá cổ phiếu lại thay đổi đáng kể từ năm này sang năm kia. Đối với những nhà đầu tư không dự đoán chính xác sự đi xuống của nền kinh tế hoặc thị trường chứng khoáng, thua lỗ tài chính có thể là điều bất ngờ. Nhưng một khi trái tim của nhà đầu tư nhịp bước theo giai điệu của thị trường chứng khoáng, lợi nhuận là không kể xiết. Hiện tại có một số chiến lược đầu tư cổ phiếu, trong đó chiến lược tăng trưởng được xem là phổ biến nhất.

Hầu hết các nhà đầu tư đều có hai điểm chung: tất cả đều cố gắng kiếm được lợi nhuận lớn nhất trong thời gian ngắn nhất và cố gắng đạt mục đích này bằng cách dự đoán giá cổ phiếu mà mình mua hôm nay sẽ cao hơn trong tương lai - càng cao càng tốt! Những nhà đầu tư nào kiên nhẫn hơn và có nhiều thời gian hơn để đầu tư có thể dễ dàng chọn cách ít rủi ro là mua giữ cổ phiếu và sau đó bán ra - Nói một cách đơn giản, mua cổ phiếu với giá thấp nhất có thể ngày hôm nay và giữ nó cho đến khi số lượng tiền lãi đáng kể có thể được tạo ra trong tương lai - ít nhất 1 năm hoặc nhiều hơn. Dùng chiến lược này để mua cổ phiếu là tương đối an toàn, nhưng mức tăng trưởng đạt được có xu hướng thấp hơn so với sử dụng một số phương pháp khác, chẳng hạn như chiến lược tăng trưởng.

Những điều cơ bản về chiến lược tăng trưởng

Những nhà đầu tư sử dụng chiến lược tăng trưởng thường quan tâm đến một điều: tiềm năng tạo ra lợi nhuận trong tương lai của công ty như thế nào? Giả thuyết cơ bản về chiến lược đầu tư cổ phiếu tăng trưởng là lợi nhuận tăng sẽ dẫn đến việc cổ phiếu được đánh giá cao hơn. Kết quả là cổ tức cũng tăng theo, điều này có nghĩa là dòng thu nhập và lãi vốn cao hơn khi cổ phiếu được bán. Mặc dù lợi nhuận hiện tại hoặc quá khứ là các chỉ số, nhưng chúng không nhất thiết phản ánh đầy đủ về chiến lược tăng trưởng. Khi sử dụng chiến lược này để quyết định mua cổ phiếu, một số nhân tố khác cần xem xét bao gồm mức tăng trưởng hàng năm, tổng doanh thu và lợi nhuận trên một cổ phiếu.

Lợi nhuận

Các nhà đầu tư luôn luôn muốn biết trong tương lai sẽ thu được bao nhiêu lợi nhuận và một trong những chỉ số tốt nhất cho thấy tiềm năng của công ty là lợi nhuận trước đó của nó. Tổng doanh số hoặc tổng doanh thu của công ty không bằng với thu nhập của nó. Thay vào đó, lợi nhuận được xác định bằng cách lấy tổng doanh thu và trừ đi tất cả các chi phí liên quan đến bán sản phẩm, chi phí hoạt động bao gồm chi phí lao động, bất kỳ hoặc tất cả các loại thuế có thể áp dụng. Mặc dù lợi nhuận là nhân tố quan trọng nhất để xác định giá cổ phiếu, nhưng nó không nhất thiết là chỉ số tốt nhất để thể hiện mức tăng trưởng tiềm năng.

Thông thường, chính trong trường hợp này mà một số công ty quy mô nhỏ hơn muốn cố gắng tạo bước đột phá sẽ sử dụng lợi nhuận hiện tại để đầu tư với mong muốn thu được lợi nhuận lớn hơn trong tương lai. Cổ phiếu của những công ty này mặc dù được định giá thấp hơn giá trị thực của nó nhưng lại ở trong điều kiện thuận lợi sẵn sàng tạo nên sự gia tăng đột biến về tốc độ tăng trưởng, doanh số và tổng lợi nhuận trong tương lai gần. Các nhà đầu tư tăng trưởng ưa thích những công ty giống như vậy và sẽ rất vui vẻ tìm kiếm cơ hội đưa cổ phiếu của chúng vào danh mục đầu tư của mình. Thủ thuật ở đây là hãy nắm lấy những công ty này trong khi cổ phiếu của chúng vẫn còn thấp nhưng có thể chúng sẽ tạo bên bước đột phá lớn về doanh số cũng như thị trường.

Việc nắm bắt lợi nhuận của công ty là quan trọng đối với nhà đầu tư tăng trưởng bởi vì nó được sử dụng để tính hệ số P/E. Khi bạn đọc lỹ lưỡng phần kinh doanh của một bài báo, bạn có thể thấy rằng một số công ty không có chỉ số P/E. Đó là bởi vì những công ty này không có khả năng sinh lời trong năm trước đó và do đó không có bất kỳ lợi nhuận nào. Thay vào đó, chúng còn phải chịu thua lỗ.

Hệ số P/E của cổ phiếu quan trọng đối với các nhà đầu tư tăng trưởng bởi vì nó cho biết chính xác thị trường sẵn lòng chi trả bao nhiêu cho một tỷ lệ tăng trưởng nào đó. Những công ty có hệ số P/E cao hơn là những công ty mà nhà đầu tư sẵn sàng chấp nhận rủi cao hơn khi đầu tư vào. Hệ số P/E được tính như sau:

P/E = Thị giá của công ty / Lợi nhuận sau thuế

Vậy hệ số này cho nhà đầu tư tăng trưởng trung bình biết điều gì khi cố gắng quyết định cổ phiếu nào để đầu tư? Nào, chúng ta cứ cho rằng thị giá của một công ty được căn cứ trên một cổ phiếu có giá 20$. Nếu lợi nhuận sau thuế tổng cộng chỉ là 2$ trên một cổ phiếu, thì hệ số P/E sẽ là 10. Vậy thì tốt hay xấu?
Những công ty có hệ số P/E cao hơn sẽ được thị trường đánh giá tương đối cao với mức lợi nhuận tương đối thấp. Do đó, những công ty này được xem là mang lại nhiều rủi ro hơn những công ty mà thị giá của chúng giống với lợi nhuận nhiều hơn hoặc những công ty có hệ số P/E thấp hơn. Những công ty có hệ số P/E cao sẽ được kỳ vọng nhiều và việc mua cổ phiếu của những công ty này là không khó khăn. Tuy nhiên, bạn phải mua nó với giá tương đối cao để rồi chứng kiến nó tụt giá một khi bản báo cáo lợi nhuận được công bố trong quý tiếp theo.

Hệ số P/E đặc biệt hữu ích đối với các nhà đầu tư tăng trưởng khi cần so sánh những công ty có cùng ngành kinh doanh. Đối với những ngành tiếng tăm, hệ số P/E còn hơn là một hằng số. Những công ty mới có hệ số P/E đặc biệt cao cần phải được xem xét thận trọng. Hay nói cách khác, thị giá của công ty nên liên hệ chặt chẽ với lợi nhuận. Trong khi những công ty có lợi nhuận thấp hơn sẵn sàng cho bước đột phá trên thị trường, thì việc phân tích hệ số P/E của các công ty giống nhau có cùng ngành kinh doanh sẽ rất hữu ích khi quyết định mua cổ phiếu.

Chọn cổ phiếu tăng trưởng

Vì vậy bắt đầu xác định và lựa chọn những công ty này như thế nào? Các nhà đầu tư tăng trưởng có cần phải cố gắng tìm kiếm trong số những công ty nhỏ có lợi nhuận rất thấp để xác định công ty nào sắp sửa tạo nên đột phá hay không? Mặc dù một số công ty tăng trưởng thường được xác định theo cách này, nhưng cũng có cách dễ hơn để tìm cổ phiếu tăng trưởng: lấy giá trên một cổ phiếu chia cho trị giá theo sổ sách trên cổ phiếu. Việc tìm giá trên một cổ phiếu cũng đơn giản: đó là con số được ghi trên các báo số ra từ thứ hai đến thứ sau, bao gồm trong đó giá đóng cửa của cổ phiếu trên các thị trường chứng khoáng khác nhau. Tuy nhiên, tính toán trị giá theo sổ sách trên cổ phiếu thì khó hơn.

Trị giá theo sổ sách được tính bằng cách lấy toàn bộ vốn cổ đông, trừ đi số cổ phiếu ưu đãi được phát hành, và sau đó chia cho số cổ phiếu phổ thông đang lưu hành. Kết quả cuối cùng chính là trị giá theo sổ sách của công ty. So sánh trị giá theo sổ sách với thị giá giúp xác định cổ phiếu đó có bị định giá thấp hơn giá trị thực của nó hay không. Các công ty phát triển có xu hướng sở hữu cổ phiếu bị định giá thấp hơn giá trị thực của nó bởi vì những công ty này thường có chi phí vốn và số lượng nợ nhiều hơn.

Nếu bạn lấy chỉ số S&P 500 và giá cổ phiếu của mỗi công ty đem chia cho trị giá theo sổ sách trên một cổ phiếu, bạn sẽ có hệ số mới. Sau đó căn cứ vào hệ số mới này, bạn xếp hạng các công ty có hệ số lớn hơn ở đầu danh sách. Cách này hỗ trợ bạn rất nhiều trong việc xác định đâu là các công ty phát triển. Những công ty được xếp từ vị trí thứ ba trở lên của danh sách sẽ được xem là những công ty phát triển. Tuy đây không phải là cách xác định chính xác, nhưng nó được xem là công cụ hữu ích để xem xét các lựa chọn đầu tư cổ phiếu của các công ty phát triển.

Các công ty phát triển thường là các công ty mới. Chúng có thể có giá trị vốn hóa thị trường lớn. Tuy nhiên, thường thì những công ty này có giá trị vốn hóa thị trường nhỏ (doanh số dưới 1 tỷ $) hoặc trung bình (doanh số từ 1 tỷ $ đến 10 tỷ $). Sự khác biệt dễ thấy là các công ty này được kỳ vọng sẽ hoạt động hiệu quả hơn các công ty còn lại trên thị trường. Giá cổ phiếu của chúng xứng đáng được định giá cao hơn những công ty lâu đời và có tiếng tăm khác, chẳng hạn như General Motors. Hoàn toàn đúng khi nói rằng các công ty phát triển, mới thành lập, thường có ít các khoản nợ trợ cấp hoặc tiền lãi hơn các công ty như GM. Do đó, các công ty phát triển có xu hướng sinh lời nhiều hơn và điều này tất yếu sẽ đẩy giá cổ phiếu tăng lên. Đây là lý do giải thích tại sao các cổ phiếu tăng trưởng rất được ưu chuộng và tại sao người ta dành hết tâm trí vào việc tìm cho được công thức giúp xác định các công ty này nhanh hơn bất kỳ ai khác.

Như được trình bày ở phần đầu, các công ty phát triển thường có hệ số P/E cao hơn. Kỳ vọng lớn vào những công ty này đôi khi lại không được đáp ứng và sự sụt giảm của giá cổ phiếu chính là điều mang lại cho chúng nhiều rủi ro. Intel là một ví dụ điển hình về công ty phát triển. Mặc dù có một tương lai vô cùng sáng sủa nhưng nó dường như không còn đáp ứng nhu cầu cao của các nhà đầu tư.

Kể từ đợt tăng giá cổ phiếu cao nhất vào năm 2000, đến nay đã hơn nửa thập kỷ trôi qua nhưng Intel vẫn chưa thể vượt qua một nửa của mức kỳ diệu đó. Một khi công ty phát triển không đáp ứng được kỳ vọng cao của các nhà đầu tư, thực tế sẽ đưa giá cổ phiếu của nó ổn định xuống trở lại. Sở dĩ Intel rơi vào tình trạng như vậy có thể do hai nguyên nhân: hoặc là công ty hiện tại được định giá đúng và trong qua khứ đã được đánh giá quá cao; hoặc là công ty hiện đang được định giá thấp hơn giá trị thực của nó và sẵn sàng tăng giá mạnh trở lại trong tương lai gần. Đối với trường hợp đầu tiên, Intel vẫn được xem là đối tượng để đầu tư cổ phiếu tăng trưởng nhưng có ít tiềm năng hơn so với những năm trước đây. Còn trong trường hợp còn lại, Intel lại được xem là đối tượng để đầu tư cổ phiếu giá trị bởi vì có có thể vượt quá mong đợi của nhà đầu tư tại một thời điểm nào đó trong tương lai với một khoản đầu tư sinh lời.